Het ongeziene landschap
Je neemt het landschap waar op het moment dat je in de desbetreffende landschappelijke ruimte bent. Daarbuiten op een ander moment, kun je alleen veronderstellen dat het landschap bestaat; het ongeziene landschap.
De waarneming beweegt mee met de beschouwer. De ruimte is oneindig en de waarneming is beperkt.
Het perspectivisch afbeelden van de wereld als landschap is een akt van bevrijding en verzelfstandiging van het individu, scherper gezegd: het is door één en dezelfde beweging dat het individu zich als autonoom subject poneert én de wereld als landschappelijke ruimte verschijnt.
Citaat uit Filosofie van het landschap van Ton Lemaire.
Plein air tekening met oliepastels op papier (Zuid Frankrijk, 2018):
De vraag is of het landschap er nog is, als het lichaam er niet meer is? ‘Your body is your perspective‘, gebonden aan tijd en plaats.
Het landschappelijke is een vergezicht of een mistige overgang tussen hemel en aarde. Het – al of niet zijn – bevindt zich op de grens van de horizon, erop, eronder of erboven. Soms is er helemaal geen horizon en is het meer een kwestie van gesloten of open, gevangen of vrij zijn.
Het gedicht Bos van Van Deel is een natuurbeschrijving, waarbij de buitenwereld wordt geobserveerd. Daarbij is de vraag wat die buitenwereld is, zonder de eigen observatie. Je bent een toeschouwer van het landschap waar je doorheen gaat.
Bos Zolang ik stil sta, is er niets dat van dit bos iets anders maakt. De bomen staan er of ze liggen al bedekt door eigen blad. Als ik er niet was, zou alles zo blijven, met eeuwige morgenglans op kruinen, licht dat zich aan zichzelf ontsteekt. Maar ik ga door en waar niets brak of achter werd gelaten, kraken nu takken, in een wisselend decor.
T. Van Deel
Zie ook: “De waarneming beweegt mee met de beschouwer. De ruimte is oneindig en de waarneming is beperkt. Van Gogh schrijft: ‘uren en uren (…) dat er eigenlijk niets is als die aarde – oneindig’ en ‘al is ’t nog zo groot op zichzelf, men weet slechts dat er is grond en lucht.’.” Ongeziene landschap, Slechts grond en lucht: https://hergens.net/slechts-grond-en-lucht-2/
Zie ook: “(…) als de momentopnamen van een veranderlijk landschap en een wisselende perceptie van dat landschap.” Slechts grond en lucht, artist in residence Vincent van Gogh: https://hergens.net/slechts-grond-en-lucht-expositie/
Esse est percipi, zijn is waargenomen worden.
Als er een boom omvalt in het bos en er is niemand in de buurt, is er dan geluid?
“(…) when I shut my eyes, the things I saw may still exist, but it must be in another mind.”
Citaat uit ‘Theory of Vision and other select philosophical writings‘ van George Berkeley (1910) uit het hoofdstuk ‘Principles of Human Knowledge‘ (blz. 158 lees hieronder het volledige citaat).
How charming is divine philosophy
Volledig citaat ‘Theory of Vision and other select philosophical writings‘ van George Berkeley (1910) ‘Principles of Human Knowledge‘ (blz. 158):
“External things either imprinted by or perceived by some other mind.
(Ideas imprinted on the senses are real things, or do really exist; this we do not deny, but we deny
1. they can subsist without the minds which perceive them, or
2. that they are resemblances of any archetypes existing without the mind:
1. since the very being of a sensation or idea consists in being perceived, and
2. an idea can be like nothing but an idea.)
(Again, the things perceived by sense may be termed external, with regard to their origin, in that they are not generated from within, by the mind itself, but
1. imprinted by a spirit distinct from that which perceives them. Sensible objects may likewise be said to be without the mind, in another sense, namely,
2. when they exist in some other mind. Thus when I shut my eyes, the things I saw may still exist, but it must be in another mind.)”
Ter gelegenheid van de expositie en veiling in het Van GoghHuis schreef Stefan Voeten een tekst over het werk wat ik maakte tijdens mijn artist in residence bij het Vincent van GoghHuis:
Suzanne Scholten (mei 2015) Het werk van Suzanne Scholten is geïnspireerd op een brief van Vincent van Gogh van 16 november 1883:
“Men voelt zo als men een tocht van uren en uren doet door de streek dat er eigenlijk niets is als die aarde – oneindig, die schimmel van koren of hei, die lucht oneindig. Paarden, mensen lijken dan als vlooien zo klein. Niets voelt men meer, al is ’t nog zo groot op zichzelf, men weet slechts dat er is grond en lucht.”
Suzanne Scholten borduurde hierop voort, en noemde haar expositie Slechts grond en lucht. Dit is goed terug te zien in haar hoofdwerk: een zwart witte inkttekening op groot formaat, waarin 560 figuren elk bestaan uit een onderdeel grond en een onderdeel lucht. Afzonderlijk doet elk figuur denken aan een hiëroglief, allemaal tezamen lijken de figuren een verband aan te gaan waarin ze inwisselbaar worden. Hierdoor wordt het ook abstract: wat grond is kan ook lucht zijn, en vice versa.
Deze combinatie van grond en lucht is ook terug te vinden in de textiele objecten die Scholten maakte, alsook in de plein air landschapsschilderingen die ze maakte van de omgeving van Zundert. In het werk Pannenhoef zien we zo’n momentopname, waardoor vooral de lucht en de grond een substantiële vorm krijgen. Hierdoor lijken er losse objecten door de ruimte te zweven, wat een vervreemdende indruk geeft. Tegelijkertijd geeft het geheel ook een gevoel van ordelijkheid, wat een enorme rust uitstraalt. Dit wordt versterkt doordat Scholten niet zoals Van Gogh felle contrasterende kleuren gebruikt om het landschap tot leven te brengen, maar eerder kiest voor zachte kleuren. Deze abstracte combinaties geeft een indruk van een oneindig landschap.
De catalogus Van Gogh artist-in-residence staat sinds kort online en is bij de volgende link te downloaden: http://www.vangoghhuis.com/veiling/
Van de website van het Van GoghHuis:
” Van 15 mei tot en met 3 juli 2016 toont het Vincent van GoghHuis een overzicht van de Van Gogh artist-in-residence. Er wordt werk geëxposeerd van de kunstenaars die de afgelopen jaren in het gastatelier van het Vincent van GoghHuis hebben gewerkt.
Kunstenaars uit binnen- en buitenland traden in de voetsporen van Van Gogh om werk te maken dat is geïnspireerd op deze locatie. Ze logeerden op de bovenverdieping van de kosterswoning naast het Van Goghkerkje, een van de gebouwen die herinnert aan het verblijf van Vincent van Gogh in Zundert. Het gastatelier is gebouwd in de tuin van deze kosterswoning.
De expositie Van Gogh artist-in-residence geeft een overzicht van de activiteiten en creaties van de kunstenaars over de periode van mei 2014 tot en met april 2016: Paul den Hollander, Charlotte Mouwens, Denise Collignon, Willem Weismann, Paola Ruiz Molto, Inas Al-soqi, Wiesje Peels & Steffen Maas, Salvo, Ronny Delrue, Suzanne Scholten, Narouz Moltzer, Jolande van Lith, Jacobien de Rooij, Jacomijn den Engelsen, Nel Aerts, Lieven Segers, Anutosh en Isabella Werkhoven.
De tentoonstelling wordt afgesloten op zondag 3 juli 2016 met een symposium en veiling van werken die de kunstenaars hebben afgestaan ten gunste van het Van Gogh artist-in-residence project.
Van Gogh artist-in-residence wordt mogelijk gemaakt dankzij het Brabants Kenniscentrum Kunst en Cultuur (bkkc), ondersteund door de provinciale impulsgeldenregeling en Brabant C.”
Overzichtstentoonstelling Van GoghHuis – Artist in Residence
14 mei t/m 3 juli 2016
3 juli 2016 – symposium, veiling en finissage
14:00 uur symposium o.l.v. kunsthistoricus Rebecca Nelemans
16:00 uur Veiling door veilingmeester Chris Vellinga, Venduhuis der Notarissen Den Haag
Finissage van de overzichtsexpositie Vincent van GoghHuis
Er is een veilingcatalogus verkrijgbaar met daarin onder meer beeldverslagen van de artist in residence kunstenaars.
Deelnemende kunstenaars:
Charlotte Mouwens | Denise Collignon | Willem Weismann | Paola Ruiz Molto | Inas Al-soqi | Wiesje Peels & Steffen Maas | Salvo (Arjan de Nooy, David de Jong, Sander Uitdehaag, Anne Geene en Vincent van Baar) | Ronny Delrue | Suzanne Scholten | Narouz Moltzer | Jolande van Lith | Jacobien de Rooij | Jacomijn den Engelsen | Nel Aerts | Lieven Segers | Anutosh & deelnemers aan Landkunst op de Buisse heide 2014-2015: Paul den Hollander | Couzijn van Leeuwen | Jak Peters | Lieke Snellen | Marjolijn van Heemstra | Kira Wuck | Johan Gelper | Will Beckers | Noortje Haegens | Jaap Robben | Ester Naomi Perquin | Isabella Werkhoven
Expositie – 14 mei t/m 3 juli 2016
Symposium, veiling en finissage – 3 juli 2016
De inkttekening Slechts Grond en Lucht is geïnspireerd op een citaat van Vincent van Gogh en gemaakt tijdens mijn werkperiode als ‘artist in residence’ bij het Vincent van GoghHuis.
Na de tentoonstelling in de Van Gogh Galerie is de inkttekening Slechts Grond en Lucht in de collectie van het Vincent van GoghHuis opgenomen.
Slechts Grond en Lucht Inkttekening (Oost-Indische inkt) Afmeting 150 cm. x ca. 300 cm. 06/2015
Over de inkttekening De inkttekening (150 x ca. 300 cm) bestaat uit 28 regels van 20 maal ‘grond en lucht’. Waarbij elke figuur bestaat uit een onderdeel grond en een onderdeel lucht, welke zich tot elkaar verhouden. De herhaling van deze grond-lucht schilderingen, in totaal 560, zijn als de momentopnamen van een veranderlijk landschap en een wisselende perceptie van dat landschap. Ze zijn allemaal verschillend en verbeelden elk op een andere manier het begrip grond en lucht, wat geïnspireerd is op het citaat van Vincent van Gogh. Alle regels samen vormen een geheel, waarbij de vormen van grond en lucht visueel verband met elkaar aangaan en inwisselbaar worden. Wat grond is kan evengoed lucht zijn of omgekeerd. Het zijn handgeschilderde abstracties van landschappelijke elementen, maar ze doen ook denken aan hiërogliefen of symbolen. Als taaltekens verwijzen ze naar een oneindig landschap, wat met de waarneming meebeweegt.
“Men voelt zo als men een tocht van uren en uren doet door de streek dat er eigenlijk niets is als die aarde – oneindig, die schimmel van koren of hei, die lucht oneindig. Paarden, mensen lijken dan als vlooien zo klein. Niets voelt men meer, al is ’t nog zo groot op zichzelf, men weet slechts dat er is grond en lucht.” Vincent van Gogh, uit zijn brief van 16 november 1883 (br. 340) uit Vincent van Gogh, Een leven in brieven 1853-1890.
Textiele objecten De textiele gehaakte objecten bestaan evenals de grond – lucht schilderingen uit twee onderdelen, de grond en de lucht. Ze hangen als kleine hemellichamen in de ruimte.
Plein air Momentopnamen van waargenomen landschappen uit de omgeving van Zundert (Pannenhoef, De Moeren, Oud Buisse Heide). De plein air schilderijtjes zijn geschilderd met olieverf.
Mei 2015 F. Suzanne Scholten
Slechts Grond en Lucht
Inkttekening (Oost-Indische inkt)
Afmeting 150 cm. x ca. 300 cm. 06/2015
