3) How would you define your creative process? (Intuitive, organic, analytic, etc)
To be able to work creatively it is important that I feel a certain urge and joy to make something. Painting is a different method than crocheting or working with textiles. Not only in duration, but also in concentration. It is a process of directing and letting go, where everything is possible, that freedom is of great importance. Freedom and associative thinking are preconditions for making art. It is the interaction between perception and thinking, between image and meaning.
4) What are the main concepts that are present in your artwork? (Body, territory, nature, the imaginary) Why?
Perception, observation and being bound to one’s own body, life force and vitality are recurring themes in my work. But in fact anything can be an inspiration, it’s how you look at things.
5) In your site you mention that “a curved line can have much meaning and expressiveness as an specific color”, so, how would you define within your work the importance of the line?
For me, painting is form and color. A line can have as much meaning and expressiveness as a color. Shapes and lines relate to each other in a composition, just like colors. Everything you do in the painting matters and contributes to the end result.
6) Visually your artwork stands out by the vibrant use of colors, I would like to know what role color has in your artwork?
Color is indeed richly present in my work. Perhaps this is because I am a painter, light and color are important visual means for painting. Color has a lot of eloquence, you could compare it with musical sounds.
7) To finish I would like to ask you about your textile artwork, how would you describe the performativity of these pieces? You conceive them as autonomous living organisms?
I don’t see them as organisms, the works stand by themselves and are what they are.
Mixed media, acrylverf, collage op papier, 30 x 21 cm. 2020.
Onlangs vroeg Sophie Lee, studente journalistiek aan The New School, of ik wilde meewerken aan een interview. Hier volgt de tekst:
S.L. : I would love to hear more about yourself and your career. How did you first get your start in the arts?
F.S.S. : I like art and love to paint, draw and make things. That’s why I went to art school after high school.
S.L. : Your work is abstract and unconventional (in a really lovely way). What would you say are your main inspirations?
F.S.S. : Perception, observation and being bound to one’s own body, life force and vitality are recurring themes in my work. But in fact anything can be an inspiration, it’s how you look at things. It is about converting associative thinking into an image.
S.L. : I noticed that your work also has a surrealist quality to them. What do you enjoy most out of creating your own pieces?
F.S.S. : It is very important that I feel a certain urge and joy to make something. Painting is a different method than crocheting or working with textiles. Not only in duration, but also in concentration. It is also a process of directing and letting go, where everything is possible, that freedom is of great importance. A painting, an image is something very wonderful, because it stands alone, is autonomous and free.
S.L. : In your work, your not just painting, sculpting, or crocheting textiles—you combine all these different mediums together. I was curious about what does your design process looks like?
F.S.S. : The fact that I work with different techniques is something that has arisen over the years. Painting is very important to me, but I also did needlework for a long time. Around 2005 I started crocheting a buste and some years later I designed a number of dresses. But making good clothes is a profession in itself and I am not the type to spend hours stitching a pattern neatly. I am not so fond of working with patterns. Not even if I designed them myself. A pattern is a kind of intermediate phase, it is a different way of working creatively. I made the first masks and costumes just for fun. I enjoyed making them, putting them on, wear them and taking pictures. In the beginning the textile work was something separate from my paintings, in which I was mainly concerned with the “unseen landscape”. Over time, there has been an increasing fusion in my work between painting and textile work. I thought why choose if I can use al these technics and materials together in my work. There are so many possibilities, it gives me a lot of joy.
S.L. : How would you describe the symbolism behind your artwork?
F.S.S. : I don’t really work with ‘symbols’, they limit the freedom of the imagination. In my visual language I work mainly associative and intuitive, it is more a form of abstract thinking. For me, visual art is a language in itself and a good work of art is autonomous, it speaks for itself.
S.L. : As an art enthusiast myself, I find myself having trouble staying productive and end up hitting an “art block.” How do you constantly stay creative?
F.S.S. : You don’t always have to be creative, it’s okay to make nothing for a while and do other things, or do very little. In any case, coercion is counterproductive, as soon as you impose on yourself that you have to work creatively, well, then often little good comes out of your hands. But you can do things to keep the creative process alive, such as taking notes and making small sketches of things you notice, observations, considerations, and so on. It is also a matter of doing. Trying out new materials and techniques, it gives you new experiences. You can also clean up your workspace, who knows what you will encounter. Or preparing canvases and other activities like that. Sometimes I work in my studio and apparently I don’t have a good concentration, things fail or I screw them up. That is part of it, you can learn a lot from it. When I go home at the end of the day, I still have the feeling that I worked well, even though I didn’t have good results that day.
S.L. : Is there a certain feeling or reaction that you want viewers to feel?
F.S.S. : The spectators are free to experience my work for themselves. I wish people can enjoy my work in their own way.
S.L. : I looked at your work and I was really interested in your “Return from the battle” crochet costume from 2015. What was the meaning behind the costume?
F.S.S. : The costume has something like an armor, it defends, is a shield, but it is also made of wool and it is soft and supple, fragile and open. The “Return from the battle” costume is a kind of victory costume.
S.L. : Can we expect to see the return of crochet costumes and masks?
F.S.S. : Yes, that is quite possible. I have a number of ideas, but it will gradually become clear whether and how I will develop them. Maybe in the future I would also like to work with a model or a photographer for the masks and costumes.
S.L. : Do you have any future plans art-wise?
F.S.S. : Making a lot of new work, paintings, textile works and possibly beautiful exhibitions. Thank you for your interest.
Stiller staan zonder voet afdruk van hiel en tenen een leeg voetbed en verdwenen geur geschaafde neus – gebroken stiksels zolen gesleten afgetrapt staande stil gebleven.
In het nieuwe jaar zal ik meer gaan schrijven. Hiervoor ben ik onlangs een opleiding schrijven begonnen. Ik zal korte stukjes schrijven, blogartikelen, poëzie en meer. Een selectie daarvan zal ik op deze blog publiceren. Het zal dan voornamelijk gaan om kunst gerelateerde teksten en poëzie in combinatie met een schildering.
Hieronder een gedicht wat ik vorig jaar schreef en bijbehorende schildering.
Geruststellend groen deinen boomtoppen, zwalken takken zwaar van generfd blad. Schuddend ja en nee het is niet waar.
Wat er ook staat het ritme roert en geeft de maat.
Door de antistrofe langs sextet en octaaf met de prince naar de pointe dwars door het enclave.
2012 – FSS
Vormgeven in woord en beeld, vorm-geven, ver-woorden en ver-beelden. Verbeelden – iets tot beeld maken – kan met verf en kleur, stof en wol en in zin en woord. Soms maak ik daar een combinatie van in tekst, poëzie, titel, textiel, tekening, schilderij.
acryl op papier, 210 x 297 mm. 250 g. 2019.
De paden blijven liggen vol blubber. Waar zolen in zoenen kruipt later het schemer zwart in schors omhoog.
Toen ik op de kunstacademie voor het eerst naar modeltekenen ging, verwachtte ik anatomie les te krijgen. Dat bleek niet het geval. Er was een model, naakt of gekleed, om na te tekenen en schilderen. Hierbij werden soms opdrachten gegeven en er was altijd een docent aanwezig voor tips en adviezen. Al met al geen anatomische ontleding van het lichaam, maar werken naar waarneming.
Waarneming en perceptie
Het gaat om kijken, heel goed kijken en nadenken over wat je nou eigenlijk ziet. Waarneming gaat niet alleen over kleur en vorm, maar ook over ruimte, licht en perceptie. Waarneming is meer dan alleen zien, het is met al je zintuigen aandachtig en bewust observeren.
Perceptie: een proces van verwerven, registreren, interpreteren, selecteren en ordenen van zintuiglijke informatie.
Naar waarneming schilderen
Schilderen naar waarneming is veel meer dan vastleggen hoe, bijvoorbeeld de narcissen bloeien. Het is de energie van de lente die voorzichtig, maar ook krachtig uit het donker oplicht. Het is de wind die de bloemen zachtjes heen en weer wiegt, het zijn bloembollen die elk jaar bloeien en weer afsterven, het is de bloemengeur, enzovoorts. Zoals Cézanne zei: “Je zou de geur van bomen kunnen schilderen.”. De manier waarop de schilder zijn model observeert en interpreteert, bepaalt mede de wijze waarop het model in materiaal wordt omgezet.
Bearded man with cigarette and his model, Picasso, 1964.
Een realistische waarheid?
Ik teken wel eens portret, maar nooit in opdracht. Om de simpele reden dat ik geen zin heb in gezeur over of iemand wel of niet ‘lijkt’. Het gaat me niet eens zozeer om of ik wel vakkundig genoeg zou zijn, want misschien ben ik gewoon een slecht portret tekenaar, maar meer nog is het werken naar waarneming, of dat nou stilleven, landschap of model is, iets wat ik nooit doe met de intentie dat het ‘echt moet lijken’. Dat is totaal oninteressant vind ik. Want wat is echt, waarheidsgetrouw of realistisch? En waarom dan geen foto?
Autonome kunst
Het gaat om waarneming, perceptie en hoe je dat kunt omzetten in verf op doek. Hoe nieuwe kennis door waarneming ontstaat en hoe je deze kunt verbeelden. Hierbij gaat het nooit over een objectieve observatie en evenmin om enkel persoonlijk subjectieve interpretatie. Want beiden staan niet op zichzelf, maar zijn afhankelijk van een bepaalde context, van regels en van waaruit ze voortkomen.
Kunst is vrij en bepaalt zelf de regels en verandert deze ook weer als dat zo uitkomt. Kunst is een context op zichzelf. Zoals Braque mooi zei: het schilderij heeft niet de bedoeling ‘een anekdotisch feit te reconstrueren’ maar een ‘picturaal feit te constitueren’. Het kunstwerk is niet een imitatie van de wereld, maar het is een wereld op zichzelf.
Naaktmodel in de kunst
Terug naar modeltekenen. Het idee van anatomieles komt uit de Renaissance, destijds was er veel aandacht voor anatomie in de kunsten en het naakt werd als ideale schoonheid verbeeld. Naakt was niet nieuw in de kunst, dat kwam al voor in de prehistorie in de vorm van venusbeeldjes, welke symbool staan voor vruchtbaarheid. In de middeleeuwen werd het naakt onder invloed van religie afgebeeld in de vorm van goden en Bijbelse figuren, zoals Adam en Eva. In de 19e eeuwse kunst wordt het naaktmodel steeds vrijer en meer alledaags weergegeven. Dit ging niet zonder slag of stoot, want voorheen mocht het naakt alleen kuis en niet te uitdagend of te realistisch worden afgebeeld. Bekend voorbeeld is het schilderij ‘Le dejeuner sur l’herbe’ van Edouard Manet, wat men in 1863 heel schokkend vond, omdat in dat schilderij het naakt door Manet uit zijn traditionele context is gehaald. In de loop van de 19e eeuw wordt het naaktmodel een zelfstandig onderwerp in de kunst en is het in diverse stromingen een belangrijk thema. Zo komt het naakt als onderwerp veel voor in het impressionisme, expressionisme, symbolisme en kubisme. In de 20e eeuw wordt het naaktmodel vastgelegd door nieuwe media als film en fotografie. En uiteindelijk wordt in de jaren zeventig het (naakte) lichaam zelf tot kunst verheven in de vorm van performance en body-art.
work in progress – close up mixed media, model collage
Modeltekenen als oefening en nieuw materiaal
Modeltekenen is ook gewoon leuk om te doen en een goede oefening. In de loop der jaren heb ik heel veel model getekend en geschilderd. Het zijn vooral schetsen, omdat de meeste standen vijf tot tien minuten duren. Veel is rechtstreeks de vuilnisbak in gegaan of op later tijdstip weg gegooid. Je kunt niet alles bewaren en veel schetsen stellen niet veel voor. Sinds kort verwerk ik ook modelschetsen in collage en ander schilderwerk. De combinatie van werk naar waarneming en vrij (abstract) werk is interessant en geeft nieuwe mogelijkheden in beeldtaal.
Je hebt mensen die voor ze een film gaan kijken eerst opzoeken waar de film over gaat, wie de acteurs zijn en in welk jaar de film gemaakt is. Maar je hebt er ook die zonder enig vooronderzoek de film direct gaan bekijken. Afgezien van de beweegredenen, hebben beiden hun voor- en nadelen. Bepaalde kennis over een film of kunstwerk zal de blik van de toeschouwer beïnvloeden, de wijze waarop dit gebeurt is individueel verschillend.
Kunst en kennis
De kunstenaar bepaalt volgens persoonlijke criteria of een werk al dan niet voltooid is en de beschouwer interpreteert vervolgens op zijn eigen wijze het kunstwerk. Kennis, zoals het ontstaan, tijd, plaats en informatie over de kunstenaar, beïnvloedt de interpretatie. De context van het kunstwerk speelt dan een rol in de beoordeling van de beschouwer. Maar de context van de beschouwer zelf speelt eveneens een belangrijke rol in zijn kunstbeleving.
Kennis en werkelijkheid
Achtergrondinformatie kan worden opgevat als een verrijking, maar ook als een verarming. Het kan meer inzicht geven, maar ook de vrije interpretatie belemmeren.
Hans-George Gadamer stelt dat er geen duidelijke scheiding is tussen kennis en werkelijkheid, tussen interpretatie en het kunstwerk. De interpretatie van kunst kan niet los gezien worden van de toeschouwer als individu.
De subjectieve interpretatie
Er is geen methode welke altijd een juiste interpretatie van het kunstwerk geeft. Je kunt je ook afvragen of dat wenselijk zou zijn en waarom? Want wie of wat bepaalt wat een goede of minder goede interpretatie van een kunstwerk is? Bestaat er wel zo iets als een objectieve werkelijkheid?
Iedereen interpreteert vanuit zijn eigen persoonlijke ‘ervaringshorizon’, zoals Gadamer dat noemt. Hij stelt dat kunstbeleving een ‘versmelting van enerzijds de ervaringshorizon van de kunstenaar en anderzijds die van de beschouwer’ is.
Betekeniswaarde van kunst
De waarde van een kunstwerk zou je kunnen bepalen aan de hand van het aantal interpretaties. Hoe meer betekenissen het kan geven, hoe waardevoller het werk is. Hoe meer interpretatiemogelijkheden, hoe meer het te bieden heeft. Het kunstwerk heeft dan dus niet één bepaald nut, maar is op velerlei wijzen van waarde
Wat is de waarde van ongeziene kunst?
Volgende vraag is dan of een kunstwerk wat niemand ziet of gezien heeft, daarmee ook geen enkel nut heeft? Met andere woorden, heeft kunst zonder beschouwer waarde?
In het boek ‘To the hand‘ over het werk van Terry Thompson, schrijft Arno Kramer over het avontuur van de beeldtaal:
“Wanneer je je voorneemt als kunstenaar om in beeldend werk je ‘ervaringen’ en visies met de menselijke zintuigen vorm te geven, kun je twee kanten op. Je laat in je tekening precies zien wat je wilt zeggen, je illustreert je visie met een duidelijk beeld. Of je zoekt meer het avontuur en probeert die zintuigen, die van zichzelf natuurlijk vormeloos zijn en dus abstract, via je gevoelens ook een mate van abstractie mee te geven. Maar zo dat het invoelbaar wordt voor de beschouwer dat er meer is dan slechts die verzameling lijnen en vormen.”
Beeldtaal
In het laatste geval wat Kramer omschrijft, ontstaat een persoonlijke en oorspronkelijke beeldtaal. Terry Thompson schrijft hier zelf over in een vergelijking van poëzie met beeldende kunst:
“Poëzie in haar meest zuivere vorm is nooit letterlijk, illustratief, of louter persoonlijk maar universeel.”
“(…) werk dat dezelfde associatie- en reflectiemogelijkheden kent. Men zou deze inherente poëzie kunnen omschrijven als beeldtaal van het onderbewuste.”
Het onderbewuste
Dromen en het onderbewuste zijn geliefd in de beeldende kunsten, denk aan het Surrealisme.
Het onderbewuste wordt vaak in verband gebracht met dat wat vergeten en verdrongen is. “Onbekend met, instinctmatig, onwillekeurig, zielenleven” volgens het Nederlands woordenboek Van Dale. En “Met het onderbewuste worden geestelijke processen bedoeld die niet, of niet onmiddellijk, toegankelijk zijn en die niettemin iemands gedrag kunnen beïnvloeden.” aldus Wikipedia.
Associatieve vrijheid
Poëzie en kunst komen niet alleen voort uit onbewuste processen. Daarom zou ik in deze context liever spreken van creatieve en associatieve vrijheid. Het is een wisselwerking, het onderbewuste bestaat ook niet zonder het bewuste. Het gaat om de vrijheid, het onbelemmerde spel, waarin creativiteit en associatie kunnen bloeien.
Er is deze boom, er was deze boom Een dood levende boom, une présence. Overwoekerd met klimop, waar vogels wonen Een stronk als geraamte, waar vleermuizen slapen. Elk jaar verandert de vorm, er gaat iets af, een tak minder, er komt iets bij, nieuw gebladerte. Deze boomstronk, waar dood ook leven is.
There is this tree, there was this tree A dead living tree, une présence. Overgrown with ivy, where birds live A stump as a skeleton, where bats sleep. The shape changes every year, something goes off, a branch less, something is added, new foliage. This tree stump, where death is also life.
